Aρθρο του Master Μιχάλη Κοσσυβάκη, δημοσιευμένο στο περιοδικό Kumite – 2002
Ενας χρήσιμος οδηγός για τους νέους δασκάλους / εκπαιδευτές αλλά και για τους σπουδαστές των πολεμικών τεχνών, ανεξαρτήτως στυλ ή συστήματος.
Ένα από τα πιο σπουδαία κομμάτια της διδασκαλίας και της εκπαίδευσης των πολεμικών τεχνών και κάτι που πρέπει να αποτελεί σημαντικό γνωστικό αντικείμενο (που συνεχώς πρέπει να αναβαθμίζεται και να διευρύνεται) για κάθε Δάσκαλο – Εκπαιδευτή, είναι ο σωστός και μεθοδικός σχεδιασμός της κάθε τάξης.. Η μελετημένη και απόλυτα συγκεκριμενοποιημένη (ως βασικός κορμός) διαδικασία της διδασκαλίας και των τρόπων που θα ακολουθηθούν, είναι ίσως το Α και το Ω στην καλή λειτουργία της τάξης και στην ομαλή και συνεχώς αυξανόμενη εξέλιξη των σπουδαστών σας.
1. Προγραμματισμός
Το πρωταρχικό και ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία στη διδασκαλία σε μια τάξη πολεμικών τεχνών, είναι ο προσεκτικός προγραμματισμός. Προγραμματίστε τους στόχους για κάθε κλάση και τον χρόνο που χρειάζεται για να επιτευχθούν.
Δημιουργήστε προσεκτικά τον αριθμό και το είδος των ασκήσεων που θα διδάξετε σε κάθε κλάση, με κύριο μέλημα την αποτελεσματικότητα τους και την ασφάλεια τους στην εκτέλεση, όπως επίσης και τις ζητούμενες ικανότητες των μελών της τάξης.
Θέστε λεπτομερώς τους στόχους για κάθε κλάση. Οι σπουδαστές μπορούν να εκτελέσουν καλύτερα και να μάθουν γρηγορότερα αν γνωρίζουν τους στόχους που πρέπει να φτάσουν.
Στoν τομέα του προσδιορισμού των παραμέτρων των στόχων των τάξεών σας, είναι καλύτερο να τεθούν σοβαρά υπ’ όψιν οι ικανότητες και οι αδυναμίες κάθε σπουδαστή όπου και όσο αυτό είναι δυνατόν. Κάτι τέτοιο εξασφαλίζει την ομαλή και μεθοδική πρόοδο και αποφεύγει την περιττή απογοήτευση τους.
Για τη μεγαλύτερη κινητήρια αξία, αυτοί οι στόχοι πρέπει να είναι συγκεκριμένοι και να μπορούν να επιτευχθούν – ολοκληρωθούν, σε εύλογο χρονικό διάστημα και με όχι μεγάλο βαθμό δυσκολίας.
2. Κίνητρο
Θα καταστήσει την εργασία της διδασκαλίας σας ευκολότερη και επιτυχέστερη όταν έχετε σπουδαστές που είναι σωστά και έξυπνα, παρακινημένοι για να μάθουν.
Η επιθυμία να αλλαχτούν και να αποκτηθούν οι νέες ικανότητες είναι απαραίτητη για έναν σπουδαστή να συνεχίσει τις πολεμικές τέχνες για μια μακριά περίοδο χρόνου.
Ο σπουδαστής που έχει κίνητρο και μελλοντικό αλλά ορατό και συγκεκριμένο στόχο, είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξελιχθεί η κάθε τάξη σύμφωνα με τα σχέδια σας.
3. Αναγνώριση της προσωπικότητας
Κάθε άτομο έχει έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης των πραγμάτων αλλά και των γνώσεων που δέχεται. Δεδομένου ότι διδάσκετε μια ομάδα ατόμων πρέπει να αξιολογήσετε κάθε πρόσωπο χωριστά αλλά και ως μέρος του συνόλου. Κάθε άτομο μαθαίνει στο ρυθμό του και στο καλύτερο της δυνατότητάς του.
Ο σωστός δάσκαλος των Πολεμικών τεχνών είναι αυτός που έχει την ικανότητα για τη διδασκαλία της τάξης ως ενοποιημένο σύνολο ενώ παράλληλα ξέρει τον τρόπο να δίνει σε κάθε άτομο τη συγκεκριμένη οδηγία που πρέπει να βελτιώσει χωρίς να καθυστερεί την πρόοδο του συνόλου.
Πρέπει να κυριαρχήσετε στη δυνατότητα να μπορείτε να ισορροπήσετε την ανάγκη για την διατήρηση της προσωπικότητας με την ανάγκη της εξέλιξης. Ενώ υπάρχουν πολλά πράγματα που όλοι οι σπουδαστές εκτελούν ομοιόμορφα, μια υπερβολική έμφαση στη διόρθωση, μπορεί να πνίξει το φυσικό ταλέντο ενός σπουδαστή.
Επειδή είμαστε όλοι μοναδικές προσωπικότητες, με μοναδικά φυσικά και διανοητικά χαρακτηριστικά, κάθε ένας από εμάς έχουμε ειδικά ταλέντα και ειδικές αδυναμίες. Αν μπορέσετε να αναγνωρίσετε αυτά τα ταλέντα και τις αδυναμίες του κάθε σπουδαστή, θα μπορέσετε να μεγιστοποιήσετε τις δυνατότητές τους.
Πρέπει να μην ξεχνάτε ότι οι σπουδαστές των πολεμικών τεχνών είναι και περιορισμένοι αλλά και ελεύθεροι από τη μοναδικότητά τους.
Ακόμα, μέσα στις περισσότερες πολεμικές τέχνες υπάρχει μια ειδική παράδοση και μια κληρονομιά που σας έχει δοθεί και που έχει την σημασία της. Είναι καθήκον σας να συντηρήσετε τον χαρακτήρα της τέχνης σας και να τον περάσετε προς τους σπουδαστές σας χωρίς να θεωρηθείτε αναχρονιστικοί και χωρίς να χάσετε την επαφή σας με τον σύγχρονο κόσμο.
Επομένως, θέλει μεγάλη προσοχή όταν απαιτείτε από τους σπουδαστές σας, την πρακτική σε ορισμένες ικανότητες με έναν συγκεκριμένα οριζόμενο τρόπο, χωρίς καμία παρέκκλιση.
Ένα καλό παράδειγμα αυτού είναι η διδασκαλία των forms. Για να διδάξετε αποτελεσματικά πρέπει να θέσετε ρεαλιστικά πρότυπα για τους σπουδαστές καθώς επίσης και να ενθαρρύνετε τις εμπειρίες τους.
Αν διδάξετε κινήσεις που δεν προσεγγίζουν την πραγματικότητα, σαν κάτι ρεαλιστικό και πρακτικό στην χρήση, θα προβληματίσετε τους σπουδαστές σε τέτοιο βαθμό που θα καθυστερήσει η πρόοδο τους. Μπορείτε απλά να τα διδάξετε ως κομμάτι της παράδοσης που πρέπει να διατηρηθεί.
4. Πρακτική
Ανεξάρτητα από τις μεμονωμένες ανάγκες και τις διαφορές τους, όλοι οι σπουδαστές χρειάζονται την ευκαιρία να εξασκήσουν αυτά που έχουν μάθει. Η επανάληψη είναι η καλύτερη μέθοδος πρακτικής να τελειοποιηθεί μια ικανότητα. Εποπτεύστε τις περιόδους πρακτικής των σπουδαστών σας. Αυτό θα τους αποτρέψει από την άσκηση των τεχνικών με λανθασμένο τρόπο που θα μπορούσαν να τους οδηγήσουν σε κακές συνήθειες ή σε τραυματισμούς.
Όταν ένας σπουδαστής φθάνει στο προηγμένο επίπεδο, η πρακτική γίνεται ακόμα σημαντικότερη λόγω του μεγάλου εύρους πεδίου και δυσκολίας του εκμάθησης των τεχνικών. Πολλοί προχωρημένοι σπουδαστές τείνουν να σταματήσουν την εξάσκηση των βασικών τεχνικών.
Υπενθυμίστε τους και προτρέψτε τους να συνεχίσουν να κρατούν έντονο το ενδιαφέρον τους για τις βασικές τεχνικές ώστε να έχουν ισχυρές βάσεις. Κάθε καλός δάσκαλος αναγνωρίζει ότι οι θεμελιώδεις ικανότητες είναι προαπαιτούμενες στην επιτυχία και στην εξέλιξη των σπουδαστών στις πολεμικές τέχνες.
Εκτός από τις προγραμματισμένες κλάσεις και τις εποπτευμένες περιόδους πρακτικής, πολλοί σπουδαστές μπορεί να χρειαστούν έξτρα, συγκεκριμένες οδηγίες για τις προσωπικές τους επιλογές. Για παράδειγμα, για τους σπουδαστές που συμμετέχουν σε αγώνες, δύο ή τρία γκρουπ ανά εβδομάδα δεν είναι αρκετά.
Τουλάχιστον πέντε ή έξι τάξεις ανά εβδομάδα, πρέπει να εφαρμοστούν σε ένα καλά προγραμματισμένο και συνεπές πρόγραμμα πρακτικής εξάσκησης και αγωνιστικής προπόνησης. Οι πρόσθετες αυτές τάξεις πρέπει να περιλαμβάνουν έξτρα γνώσεις με αποκλειστικό σκοπό την σωστή και μεθοδική αγωνιστική προετοιμασία.
Ένα πρόγραμμα πρακτικής, για να κρατά αυξημένο το ενδιαφέρον των σπουδαστών, πρέπει να προγραμματιστεί και να σχεδιαστεί με βάση την ποικιλομορφία.
Κατά την διάρκεια του μαθήματος ο δάσκαλος πρέπει να εξηγεί αναλυτικά την κάθε κίνηση, να βοηθάει και να προτρέπει τον κάθε μαθητή λαμβάνοντας τον υπόψιν ως άτομο και όχι απλά ως μέλος ενός συνόλου, να απαντάει σε κάθε ερώτηση (και να ενθαρρύνει τους μαθητές του να ρωτούν) χωρίς να αφήνει κανένα κενό και να βρίσκεται μέσα στην αίθουσα με το 100% της ψυχής, του μυαλού και του σώματος του. Να αγαπάει όλους τους μαθητές και να λατρεύει όλες τις πλευρές της διδασκαλίας.
Να μην επαναπαύεται στις γνώσεις του ή στις γνώσεις που του παρέχει το στυλ του, να παρακολουθεί σεμινάρια και συνέδρια και άλλων στυλ και να είναι πρόθυμος να αφιερώσει πολύ χρόνο στην ανάγνωση και κατανόηση βιβλιογραφιών και αποτελεσμάτων επιστημονικών ερευνών στην εξέλιξη της επιστήμης της φυσικής αγωγής, της φυσιολογίας, της διατροφολογίας ακόμα και στις βασικές αρχές της αθλητιατρικής.
Πρωταρχικός σκοπός πρέπει να είναι οι ανοιχτοί ορίζοντες στην συνεχή αναζήτηση της γνώσης.
Στο τέλος κάθε μαθήματος ο δάσκαλος πρέπει να αφιερώνει τουλάχιστον 10 λεπτά σε ανοιχτή συζήτηση με τους μαθητές.
Ποτέ μην αφήνεται έναν αρχάριο να εξασκηθεί μόνος του ακόμα και στην απλή επανάληψη μιας μόνο κίνησης. Χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση από εξειδικευμένο βοηθό ή στην χειρότερη περίπτωση από έναν προχωρημένο, αλλά πρόθυμο και κατάλληλο γι’ αυτόν τον σκοπό, μαθητή σας.
Ο αρχάριος σπουδαστής πρέπει να ακολουθήσει 3 στάδια κατά αυστηρή σειρά και πάντα μετά από την απαιτούμενη προθέρμανση α) ΑΡΓΑ, με ΑΚΡΙΒΕΙΑ και με ΑΣΦΑΛΕΙΑ β) ΓΡΗΓΟΡΑ και γ) ΔΥΝΑΤΑ και πάντα χωρίς να χαλάει την σωστή τεχνική. Μην βιαστείτε να τον περάσετε στο δεύτερο και τρίτο στάδιο, επιμείνετε στην σωστή βάση του σπουδαστή σας.
Η άσκηση είναι ο δρόμος προς την κυριότητα. Υπάρχουν πολλά μονοπάτια που οδηγούν στην γνώση. Τα περισσότερα είναι δύσκολα και αρκετά από αυτά απαιτούν ένα μάκρος χρόνου..
Σαν Δάσκαλος των Πολεμικών τεχνών πρέπει να είστε σε θέση να απεικονίσετε ολόκληρο το μονοπάτι, σε καθέναν ξεχωριστά από τους σπουδαστές σας. Όταν ένας μαθητής προχωρεί καλά, συνεχίζετε να τον ενισχύετε και να τον προτρέπετε, όταν δυσκολεύεται πρέπει να έχετε τους τρόπους που θα τον ωθήσετε και θα τον βοηθήσετε να προσπεράσει τα εμπόδια.
Όταν κάποιος σπουδαστής σας απογοητεύεται, πρέπει αμέσως να το καταλάβετε και να του δώσετε επιπλέον κίνητρα να συνεχίσει. ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΣΥΝΕΧΩΣ ΕΚΕΙ!
Να είστε δημιουργικός στη δραστηριοποίηση των σπουδαστών σας για να συνεχίσουν. Εάν τους κρατήσετε υψηλό το ενδιαφέρον να είναι συνεπείς στην πρακτική τους, θα φθάσουν στον προορισμό που ονειρεύτηκαν την πρώτη ημέρα της τάξης.
5. Αξιολόγηση της απόδοσης
Η αξιολόγηση απόδοσης είναι μια διαδικασία συλλογής στοιχείων και πληροφοριών που χρησιμοποιείται από τον επικεφαλή δάσκαλο της σχολής για να ελέγξει περιεκτικά τα σφάλματα ενός σπουδαστή αλλά και την πρόοδο στην απόδοσή του. Είναι μια ουσιαστική τεχνική που πρέπει να χρησιμοποιείται καθημερινά από όλους τους Δασκάλους..
Η αξιολόγηση απόδοσης έχει τέσσερα προοδευτικά βήματα: (1) αξιολόγηση και ανάλυση, (2) ανατροφοδότηση, (3) ενίσχυση και (4) συνέχιση.
Μόλις αρχίσετε αυτήν την διαδικασία για να ελέγξετε την απόδοση και πορεία των σπουδαστών σας, θα βρείτε ότι αυτά τα τέσσερα βήματα ακολουθούν το ένα το άλλο φυσικά και ότι είναι εύκολο να τα χρησιμοποιείτε συνεχώς στη διδασκαλία σας.
Το πρώτο βήμα στην αξιολόγηση απόδοσης είναι η αξιολόγηση και ανάλυση. Αυτά είναι δύο φαινομενικά χωριστά αλλά σχετικά βήματα. Η αξιολόγηση πραγματοποιείται όταν προσέχετε την απόδοση ενός μεμονωμένου σπουδαστή και καθορίζετε το επίπεδο ικανότητας του. Όταν το κάνετε αυτό, σημειώστε τον γενικό όρο και τις βελτιώσεις του που γίνονται από την τελευταία αξιολόγηση της απόδοσής του.
Εάν ένας σπουδαστής εκτελεί μια συγκεκριμένη τεχνική ανακριβώς ή τείνει να του γίνει κακή συνήθεια (λόγω της μη απόλυτης κατανόησης της), αναλύστε τη λεπτομερώς και επιμείνετε εκεί που βρίσκεται η δυσκολία. Η ακριβής ανάλυση είναι πολύ σημαντική επειδή εάν δεν εντοπίσετε ακριβώς το πρόβλημα, ο σπουδαστής θα συνεχίσει να αποδίδει κακώς και λανθασμένα.
Το δεύτερο βήμα είναι η ανατροφοδότηση. Η ανατροφοδότηση δείχνει απλά στο σπουδαστή σας πώς προχωρεί και εξελίσσεται. Στην εκμάθηση μιας νέας τεχνικής ή ικανότητας, ένας σπουδαστής μπορεί να κρίνει ευκολότερα εάν την εκτελεί κατάλληλα. Τον καθοδηγείτε προς τη σωστή κατεύθυνση μέσω των λεκτικών και φυσικών/σωματικών υπενθυμίσεων.
Διορθώστε ένα λάθος μόλις εμφανίζεται για να το αποτρέψει από να γίνει σύνηθες. Εάν η εσφαλμένη εκτέλεση γίνει συνήθεια μπορεί ακόμα να διορθωθεί μέσω της συνεπούς και συνεχιζόμενης ανατροφοδότησης. Κάτι τέτοιο θα επιταχύνει αρκετά την εκμάθηση και την εξέλιξη των σπουδαστών σας
Τρίτο βήμα. Η ανατροφοδότηση πρέπει να ακολουθηθεί από την ενίσχυση. Για μερικούς σπουδαστές, η απόλαυση της σωστής απόδοσης μπορεί να είναι αρκετή ενίσχυση για να τους κάνει να συνεχίσουν να βελτιώνονται. Αλλά ακόμη και οι ιδιαίτερα παρακινημένοι σπουδαστές χρειάζονται περιστασιακά την εξωτερική ενίσχυση.
Η ενίσχυση είναι παρόμοια με την ανατροφοδότηση, στην αίσθηση ότι υπάρχουν δύο τύποι ενίσχυσης που μπορείτε να υιοθετήσετε – αρνητικός και θετικός. Η θετική ενίσχυση περιλαμβάνει το μεμονωμένο έπαινο ή, λιγότερο συχνά, μια υλική ανταμοιβή για την επιθυμητή συμπεριφορά και απόδοση.
Η αρνητική ενίσχυση σημαίνει την “ανεπιθύμητη” συμπεριφορά. Στις ακραίες καταστάσεις, ειδικά όταν έρχεται η ασφάλεια των άλλων σπουδαστών σε πιθανό κίνδυνο, ή κινδυνεύει να χαλάσει η πειθαρχία της τάξης, η τιμωρία μπορεί να απαιτηθεί. Χρησιμοποιήστε την αρνητική ενίσχυση ή την τιμωρία μόνο όταν αποτυγχάνει ένα πρόσωπο να ανταποκριθεί στις θετικές τεχνικές.
Αντίθετα από τη θετική καθοδήγηση, η αρνητική ενίσχυση αποθαρρύνει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του σπουδαστή και επιτυγχάνει να του παρέχει μια εναλλακτική συμπεριφορά.
Η συνέχιση είναι το τέταρτο βήμα της αξιολόγησης της απόδοσης των σπουδαστών. Ελέγξτε την πρόοδο κάθε σπουδαστή τακτικά και με ιδιαίτερη προσοχή στις προηγούμενες δυσκολίες του/της. Η συνέχιση χρησιμοποιείται για να εξασφαλίσετε ότι ο σπουδαστής μπορεί και εκτελεί φυσικά, με τον τρόπο που διδάχθηκε σαν αποτέλεσμα μια εύκολης διαδικασίας.
Αποτρέπει επίσης το σπουδαστή από την ολίσθηση πίσω στις κακές συνήθειες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια απώλεια αποτελεσματικότητας στην κατάρτισή του.
Πολλοί δάσκαλοι κάνουν το “λάθος” να ακολουθούν τον τρόπο προπόνησης και εκπαίδευσης που ακολούθησαν οι ίδιοι ως σπουδαστές, με ελάχιστες και τις περισσότερες φορές, ασήμαντες αλλαγές και τροποποιήσεις.
Επίσης αρκετοί, ακολουθούν μια παλιά μέθοδο (χωρίς τις απαιτούμενες προσθήκες ή διαφοροποιήσεις) κάνοντας μια συνεχή επανάληψη απαρχαιωμένων πρακτικών και αρχών διδασκαλίας.
Τις περισσότερες φορές, κάτι τέτοιο είναι μια εντελώς λανθασμένη τακτική και χρειάζεται μεγάλη προσοχή, ώστε δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στον τομέα της επιμόρφωσης και αναμόρφωσης των γενικών αλλά και ειδικών γνώσεων τους.
Τα συναισθήματα χρέους και ευθύνης έναντι των σπουδαστών τους, αλλά της εικόνας των Πολεμικών τεχνών, πρέπει να είναι σε ύψιστο σημείο και βαθμό.
Αυτό είναι ίσως, το σημαντικότερο ΚΑΘΗΚΟΝ, όσων υπηρετούμε και αγαπάμε τον “μαγικό” χώρο των Πολεμικών τεχνών και Μαχητικών σπορ.
Μaster Μιχάλης Κοσσυβάκης
Εκπαιδευτής Ενοπλης και Αοπλης μάχης / Διεθνής Εισηγητής
